Co oznacza ESG w budownictwie?
W 2023 roku Unia Europejska wprowadziła w życie rozporządzenie Europejskie Standardy Sprawozdawczości Zrównoważonego Rozwoju**. Dokument ten zapoczątkował obowiązek raportowania niefinansowych wyników przedsiębiorstwa dla firm z pewnych sektorów gospodarki. Zalicza się do nich również branża budowlana. To oznacza, że podmioty gospodarcze działające w tym sektorze mają 18 miesięcy (liczone od stycznia 2023 roku) na wprowadzenie niezbędnych zmian i rozpoczęcie respektowania zasad ESG.
Mówiąc o ESG w budownictwie, należy rozpocząć od edukacji osób działających w tej branży. Okazuje się bowiem, że wielu przedsiębiorców – głównie z sektora MSP – odczuwa obawę przed wdrożeniem nowych procedur, chociaż wcale nie jest to uzasadnione. Co więcej, aż ¼ ankietowanych z wyżej wspomnianego badania Colliers nigdy nie słyszała o tym pojęciu, co dodatkowo komplikuje sprawę. Tylko wyjaśniając wszystkie związane z tym kwestie wszystkim członkom organizacji, również tym znajdującym się na samym dole, można osiągnąć oczekiwany efekt.
Nowoczesne trendy w budownictwie z myślą o środowisku
Konieczność wdrożenia zasad ESG w firmach budowlanych sprawia, że wielu przedsiębiorców zastanawia się nad tym, jak przełożyć je na praktykę. W rzeczywistości wystarczy tylko przyjrzeć się filarom tego konceptu.
Pierwszy z nich – Environmental – odnosi się do czynników środowiskowych i służy ograniczeniu negatywnego wpływu branży na klimat oraz naturę w ogólnym rozumieniu tego pojęcia. Należy pod tym rozumieć mierzenie i kontrolowanie m.in. takich aspektów, jak emisja CO2, zużycie energii elektrycznej, ślad węglowy, gospodarka wodna i odpady niebezpieczne dla środowiska.
Jeśli chodzi o proekologiczne trendy budowlane, nie można nie wspomnieć o boomie na odnawialne źródła energii, który można dziś zaobserwować zresztą nie tylko w Polsce. Ekonomicznemu i ekologicznemu ogrzewaniu sprzyjają także nowoczesne rozwiązania z zakresu automatyki, które pozwalają na centralne i inteligentne sterowanie klimatem domu czy mieszkania, m.in. ogrzewaniem, wentylacją, temperaturą, a nawet otwarciem/zamknięciem okien i rolet. Na znaczeniu zyskują również budynki pasywne o wysokiej efektywności energetycznej, które bazują na maksymalnym wykorzystaniu światła słonecznego i optymalnej cyrkulacji powietrza wewnątrz.
W założenia te idealnie wpisuje się również zwiększone zainteresowanie budownictwem prefabrykowanym, które ogranicza ilość generowanych odpadów. Wszystkie elementy są bowiem skrojone pod konkretny projekt i stworzone idealnie na wymiar w fabryce. Budownictwo tego typu cieszy się obecnie dużą popularnością w Niemczech i krajach skandynawskich. W Polsce wciąż budzi negatywne konotacje z tzw. wielką płytą, jednak to skojarzenie powoli odchodzi w niepamięć.
Firmy z branży budowlanej coraz częściej podchodzą też świadomie do wyboru surowców wykorzystywanych w projektach.
Przykładowo: W ostatnim czasie można zauważyć duży wzrost zainteresowania materiałami:
- odnawialnymi (np. drewnem posiadającym certyfikatem FSC)
- recyklingowanymi (np. metalem, plastikiem i gumą)
- upcyclingowanymi (np. kruszywem recyklingowym powstającym w wyniku przetworzenia gruzu z betonu, żelbetu, asfaltu i cegły).
Powodzeniem cieszą się też znane materiały w „zielonej formie”, chociażby niskoemisyjny cement o podobnych właściwościach jak ten klasyczny, a jednak o dużo niższym śladzie węglowym. Atut wszystkich ekologicznych surowców to nie tylko przyjazność dla środowiska, ale również podwyższone właściwości wytrzymałościowe.
Ważna okazuje się również idea DNSH (Do No Significant Harm – Nie Czyń Znaczącej Szkody). Jej założenie sprowadza się do minimalizacji szkód, jakie człowiek wyrządza środowisku naturalnemu swoim działaniem. W budownictwie jest to realizowane m.in. poprzez ocenę ryzyka klimatycznego, adaptację projektu do zmian klimatu czy osiągnięcie zgodności z celami klimatycznymi Unii Europejskiej.
Co istotne, proekologiczne inicjatywy budowlane są widoczne nie tylko w nowo powstających projektach.
Coraz więcej budynków starszego typu przechodzi zieloną rewolucję, która, poza tym, że ma obniżyć ich ślad węglowy, powinna również przynieść inwestorom wymierną korzyść, np. poprzez ograniczenie kosztów ogrzewania.
Trendy budowlane reprezentujące odpowiedzialność społeczną
Drugi filar ESG jest związany z odpowiedzialnością społeczną, a w kontekście branży budowlanej odnosi się to przede wszystkim do poszanowania praw człowieka i pracownika. Wyżej wspomniany raport Colliers potwierdził, że to właśnie w tym zakresie firmy budowlane mają do wprowadzenia najwięcej zmian. Dlaczego?
Z wypowiedzi ankietowanych wynika m.in., że tylko 11,3% pracowników ma dostęp do niezbędnych środków ochrony osobistej, a 69% biur budowy nie jest przystosowana do potrzeb osób z niepełnosprawnością.
Można jednak zauważyć, że branża nie tylko potrzebuje zmian w tym zakresie, ale również jest chętna do ich wprowadzenia. Widać to chociażby po zwiększonym popycie na innowacyjne narzędzia cyfrowe, które ułatwiają zarządzanie projektem na różnych etapach i komunikację między poszczególnymi zespołami. To z kolei pierwszy krok do naprawienia podstawowych błędów i poprawy sytuacji pracowników.
Bezpieczeństwo kadry pracowniczej na placu budowy zaczyna też podnosić się w efekcie wdrożenia pewnych rozwiązań z zakresu automatyzacji, IoT i robotyzacji.
Dla przykładu: Wykonywanie prac powtarzalnych i potencjalnie niebezpiecznych (np. na wysokościach) przez roboty ogranicza ryzyko powstania błędu, który mógłby stwarzać poważne zagrożenie. Coraz częściej można też spotkać się z dronami monitorującymi sytuację na placu budowy w czasie rzeczywistym i pozwalającymi na szybką reakcję w odpowiedzi na niebezpieczne sytuacje.
Warto jednak pamiętać, że odpowiedzialność społeczna tego segmentu gospodarki dotyczy także klientów, a dokładnie osób kupujących domy i mieszkania. Zmiany w tym zakresie można już zauważyć w branży, głównie w zakresie projektowania budynków. Nowoczesne projekty stają się coraz bardziej zakorzenione w kontekście kulturowym i środowiskowym (tzw. biophilic design). Uwzględniają także przestrzenie wspólne, które mają za zadanie budować społeczność. Za trend budowlany realizujący ten filar ESG można też uznać wykorzystywanie lokalnych surowców i stawianie na miejscowych podwykonawców, co również nie jest już rzadkością.
ESG w praktyce – trendy dotyczące ładu korporacyjnego
Jak należy rozumieć zasady ładu korporacyjnego w ramach ESG? Chodzi tu głównie o etyczne i transparentne prowadzenie biznesu, polegające m.in. na przeciwdziałaniu korupcji, ale też na zadbaniu o stabilny system finansowania i zapobieganiu praktykom monopolistycznym.
Zmiany w tym zakresie mogą obejmować chociażby zwiększenie roli inwestycji prywatnych w budownictwie, np. pod postacią partnerstwa publiczno-prywatnego. Popularne staje się również szukanie finansowania poprzez crowdfunding i crowdlending, co pozwala na zaangażowanie w proces mniejszych inwestorów, którzy do tej pory nie mieli takiej szansy. Aspektem istotnym z punktu widzenia ESG jest jednak równe traktowanie wszystkich inwestorów, niezależnie od ich wkładu.
Czy ekologia w budownictwie ma szansę zmienić branżę na stałe?
Przypatrując się powyższym trendom, należy zadać sobie pytanie: czy polska branża budowlana rzeczywiście potrzebuje takich zmian? Okazuje się, że są one jak najbardziej zasadne. Konieczność ta wynika z dwóch głównych przyczyn.
Pierwszą z nich jest proekologiczna polityka Unii Europejskiej, która drobnymi krokami dąży do zero- i niskoemisyjności w niemal każdym obszarze życia. Europejskie Standardy Sprawozdawczości Zrównoważonego Rozwoju to tylko pierwszy krok z wielu. Prędzej czy później pojawią się kolejne, a im szybciej przedsiębiorcy wprowadzą konieczne zmiany, tym łatwiej przyjdzie im z kolejnymi.
Należy też mieć na uwadze rosnącą świadomość ekologiczną społeczeństwa. Klienci coraz częściej zwracają uwagę na to, czy firma respektuje wymagane normy środowiskowe. W długiej perspektywie troska o ekologiczny aspekt biznesu może przyczynić się zatem do zwiększenia zysków i wyprzedzenia konkurencji.
Niektóre z wykorzystanych źródeł :
* https://www.colliers.com/pl-pl/research/esg-na-placu-budowy
** https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=OJ%3AL_202302772